Κυριακή 11 Απριλίου 2010

Ο "ξεχασμένος" Μπελογιάννης

(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Δρόμος στις 10 Απριλίου 2010)

Εκδόθηκαν πρόσφατα από τις πολύκροτες εκδόσεις Άγρα δύο έργα του Νίκου Μπελογιάννη, Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα και το Σχέδιο για μια ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για δύο εργασίες που έγραψε σε αφάνταστες για μας συνθήκες, το πρώτο στο μεγαλύτερο μέρος του στις μεταξικές φυλακές και το δεύτερο στην απομόνωση ανάμεσα στις δίκες περιμένοντας την εκτέλεση του από το μετεμφυλιακό κράτος. Οι μετέπειτα τύχες τους καθορίστηκαν από την γενικότερη ιστορική αλλά και ειδικότερα την εσωτερική πορεία του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Το Σχέδιο για μια ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας εκδόθηκε με ψευδώνυμο (Μ. Κουλουριώτης) το 1952 από τη μητέρα του και την επόμενη χρονιά στο εξωτερικό με πρόλογο του Νίκου Ζαχαριάδη ενώ μεταπολιτευτικά επανεκδόθηκε από την Έλλη Παππά στη Σύγχρονη Εποχή με τίτλο Κείμενα από την απομόνωση. Όσο για Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα, λησμονήθηκε ως το 1998 που πρωτοεκδόθηκε από τη Σύγχρονη Εποχή αφιερωμένο στα ογδοντάχρονα του ΚΚΕ. Η τωρινή επανέκδοση τους, βασισμένη και στην επανεμφάνιση χειρόγραφων του συγγραφέα, εκτός από τη θετική πλευρά της διάδοσης του έργου του Μπελογιάννη, έρχεται να αναζωπυρώσει μια διαμάχη ανάμεσα στην οικογένεια και στο κόμμα.

Ο Νίκος Μπελογιάννης υπήρξε μέρος, δημιουργός και δημιούργημα του μεγάλου ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος της Αντίστασης και του Εμφυλίου. Στα δύσκολα μετά την ήττα χρόνια έγινε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ και υπεύθυνος για τον παράνομο μηχανισμό στην Ελλάδα, όπου συλλαμβάνεται και εκτελείται. Η στάση του έγινε σύμβολο που ανύψωσε το κύρος του ΚΚΕ και το όνομα του τραγούδι, σύνθημα, τοπωνύμιο. Αυτό δεν εμπόδισε μια αποσιώπηση ουσιαστικά του έργου του, ως κομμάτι μιας περιόδου που καλό ήταν να ξεχαστεί μαζί με την ηγεσία της. Η τωρινή του επανοικειοποίηση από τη μια πλευρά εξυπηρετεί μια συμβολική επανασύνδεση με ένα ηρωικό πλέον παρελθόν ενώ η άλλη τον θέλει ως τον αντι-ήρωα που, με τις λογικές ακροβασίες της κας Χρ. Ντουνιά στην Εισαγωγή στο Σχέδιο για μια ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, θα έφτανε, αν ζούσε, σε σύγκρουση με τη γραμμή της Μόσχας και στον ελληνικό δρόμο προς το σοσιαλισμό.

Με δυο λόγια, ο Μπελογιάννης με τις εργασίες του εντασσόταν στην ευρύτερη προσπάθεια οικοδόμησης μιας κομμουνιστικής θεωρίας και ιδεολογίας στη χώρα μας. Αυτή η προσπάθεια συναντήθηκε αναγκαστικά με την πρακτική της συγγραφής σε τόπους εγκλεισμού που χάρισαν απλόχερα οι κυβερνήσεις το μεσοπόλεμο και μετά τον πόλεμο στους κομμουνιστές. Και αυτοί την αξιοποίησαν, ο Ζαχαριάδης με τον Αληθινό Παλαμά, ο Γληνός με την Τριλογία του Πολέμου, και άλλοι. Αλλά και ο Δημήτρης Μπάτσης έγραψε μεν ελεύθερος τη Βαριά βιομηχανία στην Ελλάδα αλλά εκτελέστηκε μαζί με το Μπελογιάννη ως κατάσκοπος. Αυτή η στάση, που δεν της αξίζει η εσκεμμένη ιδεολογική χρήση, δείχνει πολλά σε μια περίοδο που η Αριστερά είναι φτωχή σε ιδέες μα και ως παράδειγμα. Για να μπορέσει ξανά, σαν το Νίκο Μπελογιάννη, να ζει μες στην καρδιά μας.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου